Teacher wellbeing

Autorka: Augustyna Janta

Wyniki badań oraz ćwiczenia przedstawione w niniejszym tekście powstały w ramach projektu Zespołu Badawczego „Teacherwellbeing” pod kierownictwem dr Dagmary Gałajdy (Instytut Językoznawstwa, Uniwersytet Śląski, Katowice) i są chronione prawem autorskim.

Wstęp

Zespół badawczy na Uniwersytecie Śląskim pracujący pod kierunkiem dr Dagmary Gałajdy postawił sobie za cel opisanie dobrostanu nauczyciela w kontekście jego pracy, czynników wpływających na tę pracę i postaw nauczyciela w świetle tych czynników.

Tytuł projektu to „Teacher wellbeing” – “Dobrostan nauczyciela”.

Czym jest dobre samopoczucie w pracy? Kiedy mamy świadomość, że nasza praca ma sens? Czy jesteśmy w stanie utrzymać dobre samopoczucie w sytuacji napotkania czynników utrudniających pracę lub całkowicie ją uniemożliwiających? I wreszcie: czy możemy kreslić początek i koniec dobrego samopoczucia w kontekście wykonywanych obowiązków ?

Zanim odpowiemy sobie na te pytania należy wyjaśnić, że praca nauczyciela jest przede wszystkim misją, bo na barkach pedagogów spoczywa nie tylko obowiązek przekazywania wiedzy, ale też wychowania do życia w społeczeństwie, uczenia szacunku dla innychi zrozumienia ich potrzeb.

Funkcjonowanie pracownika w takich warunkach, gdzie z jednej strony obowiązują go sztywne ramy realizacji podstaw programowych i rozporządzeń regulujących pracę szkoły, a z drugiej szybko zmieniające się realia życia jest niezwykle trudne. Wymaga się od nauczyciela elastyczności, dostosowania się do zmieniających się warunków, a jednocześnie wysokiej jakości pracy.

1. Indywidualne i ogólne czynniki wpływające na dobre samopoczucie w pacy nauczyciela.

Na podstawie przeprowadzonego badania wyodrębiono czynniki oddziałujących na dobrostan nauczyciela i podzielono je na indywidualne i uniwersalne.

Zastanawiający jest fakt, że takie niektóre czynniki pojawiają się zarówno w grupie indywidualnej jak i ogólnej. Wynika to prawdopodobnie z indywidualnych potrzeb nauczyciela i możliwości placówki oraz czynników psychofizycznych związanych z wiekiem, stanem cywilnym lub stażem pracy. Z drugiej strony to właśnie misyjność pracy nauczyciela zaciera różnice pomiędzy tym co wynika z indywidualnej oceny warunków pracy, a tym co zotaje narzucane z zewnątrz. Powoli, ale nieuchronnie okazuje się, że na przykład stosunki koleżeńskie i wyposażenie klasy, zdecydowanie zewnętrzne czynniki warunkujące pracę nauczyciela, stają się indywidualne, osobiste i ”własne”. Szczególnie to ostanie określenie dobrze opisuje potrzebę oddzielenia w pracy nauczyciela tego co „własne” (na co mam wpływ) i tego co „cudze” (na co nie mam wpływu).

2. Gdzie zaczyna i kończy się dobrostan nauczyciela?

Dobrym kierunkiem oddzielenia „własnego” i „cudzego” będzie określenia elementów podtrzymujących dobre samopoczucie nauczyciela. Nauczyciele zostali poproszeni o stworzenie swojej ©Szafy Komfortu (dr Dagmara Gałajda, Uniwersytet Śląski, Katowice), w której znajdziemy „ubrania” dobrostanu nauczyciela

Podane przykłady „wygodnych ubrań” po raz kolejny wskazują na obecność czynników zwnętrznych takich jak odpowiednio wyposażone pracownie, małe grupy uczniów czy szacunek ze strony innych. Nowym elementem jest pojawienie się bardziej zdroworozsądkowego podejścia czyli wprowadzenia pozytywnego spojrzenia na życie jako odpowiedzi na piętrzące się wymagania w stosunku do nauczycieli. Ten element opisania dobrostanu jest związany z określeniem uczuć pojawiąjących się w momentach kryzysowowych, których obecność ma bezpośredni wpływ na pracę nauczyciela.

3. Negatywne uczucia i co z nimi robić?

W badaniu poproszono nauczycieli o napisanie jakie uczucia i postawy się pojawiły się w momentach kryzysowych:

– lęk, żal, roztrzęsienie, frustracja, gniew, wściekłość, bunt, zniecierpliwienie, niespełnienie, współczucie (dla siebie i uczniów), znużenie, zmęczenie, bezsilność, wypalenie, stres, brak akceptacji.

Wystarczy tylko jeden element z katologu przedstawionego powyżej, aby uczynić pracę nauczyciela trudną, a co dopiero, gdy w danym momencie wystepują wszystkie? Warto również podkreślić, że niektóre z tych składników mają charakter permanentny, a ich obecność ma wpływ nie tylko na pracę, ale również na zdrowie i życie osobiste nauczyciela.

Nauczyciele wskazywali na niebezpieczne zjawisko, które można określić terminem „zadaniowość”. Pojawia się wtedy, gdy czynniki zewnętrzne (dyrekcja, władze miasta, władze oświatowe) zrzucają na nauczyciela zadanie w postaci rozwiązania jakiego problemu, na który nikt z wymienionych powyżej nie znalazł recepty. „Ty Nauczycielu idź i zrób!”, „Poradzisz sobie!”, „Musimy jakoś sobie poradzić”. Należy zwrócić uwagę na zmianę osoby odmiany w powyższych zdaniach – to ostatnie na pewno zostało wypowiedziane przez nauczyciela stojącego na samym dole drabiny decyzyjności.

Negatywne uczucia mają również wpływ na postawę nauczyciela wobec siebie i innych. Jeśli czujemy wściekłość, które nie wolno nam okazać z oczywistych względów, musimy ją stłumić albo wyładować. Nie da się uwolnić od tego niszczącego uczucia w jednej chwili, nie mając odpowiedniego treningu mentalnego. Niektórzy obracają to uczucie przeciwko innym, a inni przeciwko samym sobie, co w obu wypadkach ma katastrofalne skutki.

To jak przedstawia się rzeczywistość pracy nauczyciela wszyscy wiemy i musimy przyjąć, że posiadanie takiej wiedzy powinno być punktem wyjściowym do poprawy naszego samopoczucia. Powinniśmy zacząć postrzegać siebie jako osobę „w potrzebie”, pragnącą wsparcia, ale wsparcia wychodzącego z z własnego wnętrza.

Jak to robić? O tym w następnym refleksjach

© Karolina Kłoczko, Uniwersytet Śląski